Z Polskim Białym Krzyżem i lalkami do Szczuczyna

 POLSKI BIAŁY KRZYŻ 

Organizacja powstała 2 lutego 1918 roku w USA podczas trwania I wojny światowej dzięki staraniom żony Ignacego Paderewskiego - Heleny, powołana w celu niesienia pomocy ofiarom wojny. Helena Paderewska, wskutek sprzeciwu Czerwonego Krzyża wobec utworzenia polskiej filii tej organizacji, zorganizowała i finansowała nabór ochotniczek do służby pielęgniarskiej, by wysłać je w miejsca, gdzie podczas pierwszej wojny światowej walczyli Polacy wcieleni do trzech armii - rosyjskiej, niemieckiej i austriackiej. Drugim celem statutowym stowarzyszenia, z którego Biały Krzyż stał się szczególnie znany, było szerzenie kultury i oświaty, rozbudzanie postaw patriotycznych oraz świadomości narodowej i obywatelskiej wśród żołnierzy polskich służących w armiach zaborczych, a po zakończeniu I wojny światowej wśród żołnierzy służby zasadniczej Wojska Polskiego.

Polski Biały Krzyż rozwiązany został rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1946 r. a jego majątek został przekazany Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza, uznanemu w tym samym rozporządzeniu za stowarzyszenie wyższej użyteczności. Organizacja została rozwiązana w grudniu 1961 roku.
W dniu 27 maja 2022 roku w Bibliotece - Centrum Kultury w Szczuczynie odbyło się uroczyste otwarcie wystawy "Polski Biały Krzyż". Na wystawę złożyły się zbiory Barbary i Waldemara Niklińskich z USA wzbogacone eksponatami z Muzeum Historii Medycyny i Farmacji w Białymstoku. 

Na otwarcie wystawy przybyli m.in.:
- Joanna Fabisiak - Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej,
- prof. dr ab. Lech Chyczewski - Rektor Wyższej Szkoły Medycznej w Białymstoku,
- Waldemar Remfeld - Starosta Powiatu Grajewo,
- Artur Kuczyński - Burmistrz Szczuczyna,
- Jarosław Kozikowski - Dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Grajewie,
- Katarzyna Maria Prystupiuk - Notariusz,
- Elżbieta Paszkowska - Dyrektor Podlaskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża,
- Małgorzata Pyka - Dyr. Małopolskiego Oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża w Krakowie, 
- Piotr Zaborowski - Wicedyrektor Pomorskiego Oddziału Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża,
- Jadwiga Zwara - Prezes Rejonowego Oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża w Kościerzynie oraz Dyr. Piotr Abramek,
- Andrzej Karski - PCK Olsztyn
- Prof. Barbara Mroczko - Kierownik Zakładu Diagnostyki Chorób Neurozwyrodnieniowych UM w Białymstoku,
- Włodzimierz Syta - były zastępca dyrektora administracyjnego Polskiego Radia, 
- ks. Infułat - Lucjan Święszkowski
- ks. Proboszcz - Jacek Majkowski.
oraz pomysłodawcy wystawy Barbara i Waldemar Niklińscy.

Uroczystość prowadził w imieniu organizatorów Dyrektor BCK w Szczuczynie Janusz Siemion. Spotkanie zainaugurowane zostało występem zespołu ludowego "Kłosek" z Zespołu Szkół w Niećkowie. Następnie Waldemar Nikliński przedstawił i powitał zaproszonych honorowych gości.  

Waldemar Nikliński ze Szczuczyna wyemigrował przed 30 laty do USA z dyplomem Akademii Medycznej w Białymstoku i specjalizacją: ginekologia. Pracował jako lekarz rodzinny w Chicago, zrobił specjalizację patologa anatomicznego. Obecnie jest kierownikiem laboratorium biochemicznego i histopatologiem w Cook Country Hospital w Chicago. Rodzina Niklińskich posiada podwójne obywatelstwo: polskie i amerykańskie. Waldemar jest patriotą i kolekcjonerem pamiątek z przeszłości.

Zgromadzonych gości  z historią Polskiego Białego Krzyża zapoznała prof. dr hab. Elwira Jolanta Kryńska, dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.

Dr Barbara Niklińska przedstawiła historię lalek z krzyżem, która stała się dla niej inspiracją do ich kolekcjonowania.

W 1914 roku Stefania Łazarska przy pomocy Marii Mickiewicz - Góreckiej (najstarszej córki poety Adama Mickiewicza) założyła w Paryżu Polską Pracownię Artystyczną zatrudniającą malarzy, rzeźbiarzy, rysowników, by pomóc artystom przeżyć lata wojny i biedy. Pierwszą lalkę zaprojektowała i uszyła z własnych ubrań Łazarska. Trafiła w gust paryżan, lalki były eksponowane w ekskluzywnych galeriach. W marcu 1915 pracownię Łazarskiej odwiedziła przybyła z USA Helena Paderewska i wpadła na pomysł promowania kultury polskiej, a jednocześnie zorganizowanie pomocy narodowej. Zamówiła 1000 lalek. Sprzedawano je przed koncertami mistrza Paderewskiego. Lalki kosztowały od 5 do 200 dolarów, a największą popularnością cieszyły się: ogrodniczek Jaś, Hanka oraz sanitariuszka. Każda z lalek miała medal z napisem: "Zdrowia i szczęścia, Tobie miłośniku lalek; biorąc do swojego serca i domu jedną z moich małych lalek, sierot z Polski, karmisz głodujące matki i dzieci z tej smutnej ziemi. Helena Paderewska". Do lalek dołączano książeczki dotyczące ich historii. Dochód ze sprzedaży, ok 25 tysięcy dolarów został przekazany walczącej Polsce.

Ignacy Paderewski powiedział: "Jestem bardzo szczęśliwy, że z powodu tych lalek kwiat polskiej młodzieży jest w stanie przetrwać i życie wielu polskich dzieci zostało uratowane."

W Muzeum Polski w Chicago są trzy Madam Paderewski Dolls (lalki pani Paderewskiej), jedna z nich to sanitariuszka z białym krzyżem. Urzekła Barbarę Niklińską i stała się inspiracją do kolekcjonowania lalek w strojach medycznych.

Następnie odbyło się otwarcie wystawy "Polski Biały Krzyż", na której zaprezentowano bogate zbiory dokumentów, medali i odznaczeń, fotografie, wydawnictwa, przedmioty oraz kolekcję lalek. Eksponowane w przeszklonych gablotach zachwycają jak te Paderewskiej, przed laty.

Wystawę można oglądać do końca 2022 roku w godzinach pracy Biblioteki - Centrum Kultury w Szczuczynie ul. Łomżyńska 11.

Serdecznie zapraszamy do jej obejrzenia.

Wykorzystano materiały z: https://pl.wikipedia.org
Tekst i zdjęcia: Barbara Paszkowska, Andrzej Szabelski BCK Szczuczyn