Tropami historii-pow. szczuczyński

 PRZEBÓJ (Nr 2): Warszawa, luty 1931, ul. Długa 26. tel. 413-26. Ilustrowane czasopismo regjonalne poświęcone samorządom i ubezpieczeniom społecznym. Cena 3 zł.

    „Powiat ciągnie się wzdłuż granicy pruskiej i graniczy z dwoma powiatami Prus Wschodnich.

Ziemiaństwo, tak nieliczne w innych powiatach Rzeczypospolitej, tu zajmuje 50 % ogólnego obszaru, pozatem wiele jest t. zw. drobnej szlachty, na włościan przypada tylko 15 %. Północno-wschodnia część powiatu, z powodu nie regulowania rz. Biebrzy, jest b. bagnista i odwodnienie tej części gleby jest palącą potrzebą, niestety, koszt tego przekracza siły finansowe, powiatu, a zawiązane 3 spółki wodne, gdyby nawet doprowadziły do skutku, swoje zamiary, nie rozwiązałyby sprawy w całości, tembardziej, że przerwały obecnie swe prace. Mimo ciężkiej gleby, tak dzięki wydatnej pomocy Sejmiku, jak i dużego zrozumienia i chęci naprawy bytu wśród samych rolników, rolnictwo w powiecie robi duże postępy, a zwłaszcza w dziale budowlanym. W wielu dużych ośrodkach ziemskich, są już obory bydła czerwonej rasy polskiej, a dla drobnego rolnictwa zorganizowano 16 stacji kopulacyjnych, 21 zarodowych gniazd chlewnych oraz dwa tryki, sprowadzone tytułem próby, która jeśli się powiedzie, będzie szeroko propagowana na terenie powiatu. Istniejące 16 kółek rolniczych prowadzą swą pracę b. wydajnie i oprócz propagandy nawozów sztucznych, poletek doświadczalnych prowadzą 10 stacyj oczyszczenia zbóż. Z końcem ubiegłego lata, władze powiatowe zorganizowały sekcję pszczelarską, która zgrupowała już wielu chętnych bartników i pierwsze próby pozwalają rokować dużą przyszłość, temu działowi gospodarstwa wiejskiego.
  Do końca ub. roku Sejmik powiatowy prowadził 2 fermy rolne, na gruntach dzierżawionych od państwa w: Pruskiej i Żebrach, obecnie, pierwsza ferma znajduje się w stadjum likwidacji, a cała energja jest skoncentrowana w kierunku rozwinięcia fermy w Żebrach, która obejmuje 140 ha ziemi.
 Powiat posiada 151 klmtrów dróg bitych w tem 70 klmtrów państwowych i 81 samorządowych, które wystarczają dla powiatu, o tyle, że nie zachodzi gwałtowna potrzeba szybkiego tempa budowy nowych dróg, które pochłaniają b. poważne kapitały. Natomiast określono 5 -letni plan robót drogowych, opierając budowę na szarwarku i w ten sposób buduje się drogi i zabrukowuje osiedla w ogólnej ilości 10 klmtrów rocznie, oraz stosuje się żwirowanie dróg gruntowych, co przy odpowiednim sprofilowaniu i okopaniu rowami przynosi b. dodatnie rezultaty.
  Jedną z charakterystycznych inwestycyj, a przynajmniej bardzo rzadko spotykanych w powiatach byłej Kongresówki, jest Sejmikowa elektrownia, którą wybudowano już w r.1921, a w r. ub. gruntownie przerobiono i wstawiono 2 nowe silne motory: jeden Diesla, a drugi „Ursus”. Elektrownia ta dotychczas nie zupełnie się opłaca jednakże łatwo zastosowaną być może do zaopatrywania w prąd dość dużego okręgu, a wówczas przynosić będzie poważne zyski. W tym kierunku władze powiatowe robią starania, które zasługiwać powinny na poparcie czynników miarodajnych i zainteresowanych.
   W dziale szkolnictwa, które cierpi ogólnie na brak odpowiednich lokali, powiat szczuczyński, ma już pewien dorobek w postaci 5 nowych gmachów szkolnych, oraz budującej się obecnie 7 klasowej szkole powszechnej w mieście Grajewo, która budowana jest według najnowocześniejszych wzorców i wymagań jak centralne ogrzewanie, kanalizacja i t. p. Budynek ten jest w 50% wykończony i oddany do użytku, pozostała część wykończoną będzie jeszcze w r. b.. Z dziedziny szkolnictwa zawodowego zanotować należy budującą się obecnie szkołę rolniczą w majątku Sejmikowym Żebry, której budowa jest już doprowadzona pod dach.

  Dobrą organizacją i bogatą tradycją odznaczają się, w powiecie szczuczyńskim, straże pożarne, których ogółem jest 42, a niektóre z nich obchodziły już 50-cio i 25-cio lecia swego istnienia i te brały właśnie udział w pracach konspiracyjnych o niepodległość, były to bowiem wówczas jedyne dozwolone organizacje polskie. Obecnie 2 straże w: Szczuczynie i Grajewie mają być zmotoryzowane.
  Imponująco wprost, przedstawia się strzelec, który liczy 54 oddziały, w tem 6 żeńskich. W oddziałach żeńskich, są 2 instruktorki, jedna z nich w Rydzewie, prowadzi kurs hafciarstwa i krawiectwa, druga w Rajgrodzie tkactwo i kilimkarstwo. Pozatem silny jest związek P.O.W., który posiada samodzielne Koła Zw. Oficerów Rezerwy oraz Stow. Rezerwistów, a wszystkie te organizacje należą do „Federacji”. Od niedawna dość intensywną pracę rozpoczął Zw. Obywatelskiej Pracy Kobiet.
    W r. ub. zorganizowane Tow. Opieki Społecznej „Przystań”, uruchomiło 7 stacyj dożywiania dzieci. Akcją tą objętych jest kilka tysięcy dzieci. W ciągu lata prowadzono dożywianie, również na półkolonjach. Bardzo pomysłowo, z punktu widzenia propagandy polskości, w śród dzieci polskich z obczyzny były zorganizowane kolonje letnie dla dzieci z Niemiec, do których dołączono 30 dzieci z powiatu. Takie słuszne, metody zapoznawania się, wśród dzieci stosowano kilkakrotnie, podczas lata przez urządzenie t. zw. pospolicie „majówek” na granicy pruskiej, podczas których do bawiących się, w takt muzyki, dzieci naszych, przychodziły dzieci z tamtej strony granicy. Na zakończenie działu opieki społecznej dodać należy, że Sejmik prowadzi sierociniec dla dzieci i przytułek dla starców w Szczuczynie.
  Aczkolwiek zorganizowana dopiero w czerwcu 1928 r., Grajewska Komunalna Kasa Oszczędności rozwija się dość dobrze, czego najlepszym dowodem jest obrót za r. 1930, w cyfrze 8.862.154 zł. Wkłady oszczędnościowe wynoszą 104.179 zł., w tem młodzież szkolna ma 397 kont, wprawdzie na ogólną sumę zaledwie, 2.000 zł. jednakże samo zapoczątkowanie akcji oszczędnościowej, wśród młodzieży szkolnej jest objawem b. dodatnim.
    Ogólny budżet powiatu szczuczyńskiego na r. 1930/31 zamyka się cyfrą 586.091 zł., w tem 249.508 zł. na drogi. Pozatem każde z przedsiębiorstw komunalnych ma własny budżet, a więc elektrownia 123.186 zł., szpital 48.755 zł., sierociniec 42.546 zł. Żebry 24.680 zł. i przytułek dla starców 15.553 zł.
    Z historji powiatu szczuczyńskiego, którego siedziba od czasów Odrodzenia Ojczyzny przniesioną została do Grajewa, zanotować warto kilka ważniejszych faktów, a przede wszystkim popijarski kościół w Szczuczynie, wybudowany przez rodzinę Szczuków. W Boguszach powiat Szczuczyn, granicznej wiosce, odległej o 4 klmtry od Grajewa stoi słup graniczny polsko-niemiecki z XV w. postawiony przez króla Zygmunta Augusta, który jest niezbitym dowodem, że ponad 500-set laty była tu również granica; nieopodal w okolicach tych między Boguszami, a Prostkami, należącymi dziś do Niemców, rozegrała się decydująca bitwa między Kmicicem , a Bogusławem Radziwiłłowem, którą opisywał Henryk Sienkiewicz w „Potopie”. W wiekopomnych i pięknych walkach Polaków w r. 1831, pod Rajgrodem, gen. Dembiński stoczył wielką bitwę z Moskalami, a w lasach białaszewskich bili się o wolność w r. 1863, dzielni powstańcy grupy Wawra- Ramotowskiego. Udział w obu bojach brali Szczuczyniacy.
   Powiat szczuczyński, którego kartę historyczną, jako też prace gospodarcze, pokrótce, scharakteryzowaliśmy w artykule niniejszym, ze względu na swój charakter wybitnie graniczny, jest niejako, puklerzem ziem naszych, odgrywa też poważne znaczenie w administracji politycznej, to też, istnienie jego ma duże znaczenie ze względów bezpieczeństwa publicznego.

  Starostą powiatu jest p. Erazm Stefanus - który do r. 1925, jako oficer pracował w sądownictwie wojskowem, a potem w szkolnictwie, również wojskowem. W r. 1929 odkomenderowany zostaje do M.S. Wewnętrznych, stąd przeszedł do Łomży jako zast. starosty, a w grudniu 1929 r. objął stanowisko starosty pow. szczuczyńskiego. Zastępcą starosty jest p. Jan Maniecki. Sekretarzem Wydziału Powiatowego jest p. Walerjan  Zamierowski – na stanowisku tem pracuje od r. 1921, będąc przytem prezesem Okręgowego Zw. Straży Pożarnych i prezesem Rady Nadzorczej Kasy Chorych.
   Inspektorem samorządowym jest p. Michał Andruszkiewicz - który w samorządzie pracuje od 1919r., będąc pom. refer. samorządowego, instruktorem samorządowym i inspektorem w pow. kobryńskim (na Polesiu), zaś od września 1930 r. przeszedł na stanowisko inspektora do pow. szczuczyńskiego. Kierownictwo Powiatowego Zarządu Drogowego spoczywa w rękach inż. Pawluka.” (Koniec cytatu)

        Kalendarium Szczuczyna (dla najmłodszych)

* VIII 1545 – w Boguszach, zbudowano słup graniczny (za króla Zygmunta Augusta), na styku  granicy między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Prusami (Korony i Litwy  oraz Prus).Miejsce wcześniejszej granicy: Prusów, Jaćwingów i Mazowsza.
* 1807 r.- powołano powiat biebrzański z siedzibą w Szczuczynie.
* XII 1866 r.- Po raz drugi powołano powiat Szczuczyński z siedzibą w Szczuczynie i dodano do niego   gminę Lachowo.
*1918 r.- po zniszczeniu budynków w Szczuczynie, Niemcy przenieśli siedzibę powiatu do Grajewa. Pozostała historyczna nazwa: „Powiat Szczuczyn z siedzibą w Grajewie".
*18.11.1918 r. – mieszkańcy Szczuczyna po rozbrojeniu Niemców, posadzili 4 klony wolności. Jeden z nich posadził członek Zarządu Straży Pożarnej, lekarz, - Karol Pieńkowski.
*14..08.1919 r.- reaktywowano powiat szczuczyński. Ze względów historycznych w dalszym ciągu nosił nazwę: „Powiat Szczuczyn z siedzibą w Grajewie".
*23. 02.1948 r.- Rada Ministrów zmieniła nazwę powiatu szczuczyńskiego na grajewski.
  
             Tekst w pisowni oryginalnej i fotoskany: Stanisław Orłowski

tylko w e-Grajewo.pl