Sprzątanie grobów (wideo)

Porządkowanie zabytkowych nagrobków na grajewskim cmentarzu rozpoczęłam ze swymi uczniami już w czerwcu bieżącego roku. Potem dołączyli inni.

czerwiec – pomnik "W Hołdzie Zesłańcom Sybiru" i rozpoczęcie prac przy nagrobku Jana Mysłowskiego, ucznia liceum Krzemienieckiego, jubilata doktora Uniwersytetu Wileńskiego, zm. 7 VIII 1881 r. - uporządkowane przez: Annę Niedźwiedzką i ośmiu gimnazjalistów z klasy II C;

wrzesień – nagrobki: Jana Mysłowskiego (prace końcowe) oraz Stanisława Hanussowskiego, kandydata nauk matematycznych Uniwersytetu Warszawskiego, zm. 4 I 1886 r. i Wacusia Hukowskiego, zm. 3 XI 1885 r. – uporządkowane przez: Annę Niedźwiedzką i troje uczniów klasy III C oraz Marię Jasionowską;

październik – nagrobek ks. Józefa Butanowicza, proboszcza parafii grajewskiej, prałata Kolegiaty Sejneńskiej, zm. 13 XI 1930 r. – uporządkowany przez: Marię Jasionowską, Barbarę i Annę Niedźwiedzkie; nagrobek Józefy z Menkałłów Buszowej, zm. 21 XI 1936 r. i płyta epitafijna Jana Colańskiego, zm. 9 I 1879 r. – uporządkowane przez: dwoje uczniów PG 2, Annę Niedźwiedzką i Marię Jasionowską; nagrobek (+ malowanie ogrodzenia) Szczepana Petrulewicza, zm. w 1850 r. uporządkowali: wychowawcy ŚHP: Renata Kurzątkowska i Bartosz Pietrzak wraz z czterema podopiecznymi, radny Miasta Grajewo, Adam Jankowski, przewodniczący Młodych Demokratów, Jarosław Masłowski, Anna Niedźwiedzka z uczennicą i Maria Jasionowska; nagrobki: Dmitrijewicza Sieldiszewa, zm. 19 III 1926 r. oraz Aleksandra Pietrowicza, zm. 12 VIII 1888 r. i jego syna Władimira – uporządkowali: Marzenna Czajkowska, katechetka z PG 3 wraz z ośmioma podopiecznymi, Maria Jasionowska i Anna Niedźwiedzka; nagrobek Lucyny i Stanisława Żelechowskich, zm. 1 XI 1944 r. i jesienią 1940 r. uporządkowali: grzebalny cmentarza parafialnego, Tadeusz Szymanowski i Anna Niedźwiedzka, krzyż oczyścił Artur Ślicner; pomnik w stylu kapliczkowym Floriana Józefowicza, radcy stanu, b. dyrektora komory, zm. 16 I 1893 oraz nagrobek Antoniego Szyprowskiego, zm. 19 X 1912 r. i płytę epitafijną Zygmunta Kmity, zm. 26 VI 1925 r. uporządkowała Renata Kurzątkowska i czworo jej podopiecznych.

październik – grobowiec Wacława Perlitza, burmistrza Grajewa, zm. 28 IX 1929 r. oraz znajdującą się obok mogiłę nieznanego nam człowieka uporządkowali członkowie Koła Historycznego (12 osób) ze Szkoły Podstawowej nr 1 wraz z opiekunem, Ireną Stypułkowską – taką inicjatywę podjęli 4 lata temu; grób Andrzeja Pacholskiego, starszego strażnika straży granicznej, zm. 12 XI 1930 r. (zginął śmiercią bohaterską jako niewinny syn ojczyzny – napis na nagrobku) uporządkowała Małgorzata Koprowicz wraz z siedemnastoma uczniami klasy I a Publicznego Gimnazjum nr 1; płytę epitafijną Stanisława Łaszewskiego, zm. 27 XII 1923 r. oraz znajdujące się obok: pomnik z mogiłą Antoniego Pieczykowskiego, zm. 25 XII 1970 r. i mogiłę nieznanej osoby uporządkowała klasa VI c ze Szkoły Podstawowej nr 4 wraz z katechetką, Dorotą Lekentą, nagrobek Stanisława Krzesickiego, zm. w 1893 r. oczyściło (i pomalowało krzyż) pięć uczennic Szkoły Podstawowej nr 2 ze swoją wychowawczynią, Marią Smoczek; wierzchnią część grobowca Władysława Witkowskiego, b. inspektora skarbowego, zm. 10 IV 1933 r. i Zygmunta Witkowskiego, dyr. urzędu celnego, zm. 23 VIII 1933 r. uporządkowało pięcioro uczniów klasy II a Liceum Ogólnokształcącego wraz z wychowawczynią, Urszulą Partyką.

listopad – nagrobki odnalezione (widoczne po usunięciu części śmieci na nich leżących przed 1. listopada): Władysława Łuby, zm. 10 VII 1922 r., Oktawii z Cyganowskich Jagodzińskiej, zm. 21 VI 1936 r. i Oktawiana Jagodzińskiego, zm. 16 V 1920 r. oraz znajdującą się obok płytę nagrobną Stefanii Jachimskiej, zm. 7 III 1968 r. oczyścili uczniowie klasy VI c ze Szkoły Podstawowej nr 4 z Dorotą Lekentą; nagrobek kapliczkowy Izabeli z Paszowskich Radwiłłowiczowej oczyściła Anna Niedźwiedzka, dwie mogiły znajdujące się przy zabytkowych nagrobkach uporządkowała A. Niedźwiedzka z uczennicą klasy III c z PG nr 2.


Chcę również zaznaczyć, że osoby mi nieznane uporządkowały kilkadziesiąt starszych mogił i nagrobków, wśród których znalazł się najstarszy nagrobek (wg mego stanu wiedzy) Marii z Pękalskich Dzimińskiej, zm. 12 XII 1872 r. i Adeli z Dzimińskich Żmijewskiej, zm. 24 III 1874 r.

Dziękuję serdecznie wszystkim życzliwym, którzy mnie wspierali w dążeniach do ocalenia tego, co niszczeje, którzy chcieli ze mną rozmawiać i mnie słuchać.
Dziękuję gorąco moim uczniom: i tym byłym, i tym obecnym: Aleksandrowi Bogdanowi, Adamowi Budnemu, Marcie Dubie, Damianowi Dziekońskiemu, Martynie Gąsiewskiej, Adamowi Linkowskiemu, Mateuszowi Nicikowskiemu, Aleksandrze Purwin, a zwłaszcza Izie Soroce.
Dziękuję wszystkim sponsorom, dzięki którym prace na cmentarzu stały się łatwiejsze: Bogdanowi Perkowskiemu, Mieczysławowi Sierakowskiemu, Antoniemu i Tomaszowi Dudzińskim za narzędzia, rekawice, worki, pędzle, farbę. Marii Chwiećko dziękuję za kwiaty, a Jarosławowi Gaweckiemu za znicze, które płonęły na zabytkowych nagrobkach od 29. października do 2. listopada.

Podziękowania kieruję również w stronę: Tomasza Cebelińskiego, Macieja Grabowskiego i Tadeusza Szymanowskiego.
Szczególnego rodzaju podziękowania chcę przekazać Marii Jasionowskiej, która uświadomiła mi, jak ważne jest głośne mówienie o tym, co się robi.
W zorganizowanej akcji uporządkowano 23 nagrobki i 4 mogiły. Pracowało ok. 100 osób.
Widząc efekty pracy innych i swojej (pracowałam prawie 50 godzin przy porządkowaniu nagrobków w tym roku kalendarzowym), cieszę się, jestem pełna optymizmu i nadziei.

           GALERIA ZDJĘĆ  
                            

 Anna Niedźwiedzka – inicjatorka porządkowania zabytkowych nagrobków na grajewskim cmentarzu z 1999 roku

Więcej materiału wideo dostępne w e-TV