Plaża Miejska w Grajewie

       Mamy wreszcie upragnione wakacje. Tęsknota za nimi dotyczy wszystkich. Dzieci i młodzież szkolna nie muszą odrabiać lekcji, wcześnie wstawać i pilnować różnych wymyślonych przez starszych obowiązków, a dorośli? Świadomi potrzeby tego wypoczynku też czekali na urlop. Między uczącymi się a pracującymi panuje solidarna zgoda co do ich wspólnego losu. Za kilka tygodni kolejny tata zaprowadzi swego pierwszoklasistę do szkoły z jakże oczywistym  spostrzeżeniem: „Zapamiętaj ten dzień syneczku! Odtąd będziesz zasuwał aż do emerytury!”

      Ale kto z nas o sprawach tak odległych jak Księżyc od Ziemi wtedy myślał, zwłaszcza gdy czerwcowe ciepło wyzwala miłą niechęć do książek, gdy kończy się szkołę podstawową i od jutra upragnione wakacje? Oto rok 1960 i ostatnie dwa dni do opuszczenia mojej „Jedynki”. Po lekcjach, wprost ze szkolnego podwórka, na którym przed chwilą ganialiśmy za piłką, przyszedłem jeszcze po coś do klasy. Moja wychowawczyni Anna Gosiewska z pomocą Andrzeja Dawidowskiego właśnie wypisywała świadectwa. Andrzej zażartował, że moje ukończenie szkoły nie jest aż tak oczywiste. Nawet go nie słuchałem. Myślami byłem na sali gimnastycznej. Nazajutrz jest tam uroczyste zakończenie roku szkolnego i mój pierwszy, publiczny występ. W części artystycznej, z kijkiem z żyłką i ze słoikiem w którym pływała plastikowa rybka jako rekwizytami, wygłosiłem monolog o tym jak spędzę wakacje. Przejęty aby tylko nie zapomnieć tekstu mgliście zarejestrowałem rozbawienie widowni. Ze świadectwem w dłoni, jeszcze z miłymi brawami w uszach, wracałem po raz ostatni do domu. Z tego szczęścia chciało mi się jeszcze raz zaśpiewać końcową piosenkę, w której każde słowo wprost pachniało wakacjami:

Już za parę dni, za dni parę                 

Weźmiesz plecak swój i gitarę.                    

Pożegnania kilka słów,                                

Pitagoras, bądźcie zdrów,                       

Do widzenia wam canto, cantare!    

Lato, lato, lato czeka,              

Razem z latem czeka rzeka,        

Razem z rzeką czeka las,               

A tam ciągle nie ma nas…             

Błogie nieróbstwo i słońce załatwia wszystko. Ciągnie wtedy najbardziej woda. Chodziliśmy pływać na położone za stacją PKP przy drodze do Mieruć tzw. kanały, niewielkie ale głębokie zbiorniki wodne. Wchodziłem do zimnej wody niechętnie bo zdarzały się tam wypadki utonięć. Kusiło do kąpieli i jezioro w Boguszach. Duża polana i płytki brzeg przyciągał wielu chętnych ale najbardziej zmotoryzowanych i przyjeżdżających na rowerach wędkarzy. Bardziej popularna była dzika plaża  przy rzece Ełk na prawo od mostu zwana „harcerką”. Nigdy tam nie byłem a wkrótce nawet i nie musiałem. Właśnie od roku czy dwóch otwarto Plażę Miejską. Kilkuhektarowa powierzchnia na lewo od szosy na Rajgród była sensownie zagospodarowana. Na kąpielisko skręcało się tuż przed mostem w drogę, która istnieje do dzisiaj. Przed wejściem był szlabanek. Obsługujący go sprzedawał bilety wstępu, oczywiście ulgowe dla uczniów i już pędziło się szukać miejsca jak najbliżej wody. Duży trawiasty plac pełen ludzi od wnuków po dziadków Brzeg rzeki wyłożony żółtym, drobnym piaskiem, po którym chodzi się z przyjemnością gołą stopą. Wchodzę do wody ogrodzonej drucianą siatką rozciągniętą na wbitych w dno palach. Tu jest najbezpieczniej. Tacy pływacy jak ja czują się najlepiej gdy mają grunt pod nogami. W tej ogrodzonej części spotkałem po raz pierwszy pewnego chłopca o krępej budowie ciała. Sapał, parskał i nurkował jak mors. Coś tam do mnie przy tym mówił ale czujny, miał zawsze w zasięgu rąk linię desek ogrodzenia. No i jest dla mnie jasne dlaczego nasz lokalny dziennikarz Jarek Sarnacki pokochał bardziej piłkę nożną niż sport pływacki.

        Na lewo od tej ogrodzonej części jest już otwarta rzeka. Jej wartki prąd nie zachęcał nie tylko mnie do wyczynów pływackich. Do trzcin na przeciwległym brzegu dopływali nieliczni odważni, przeważnie posiadacze kart pływackich lub osobnicy z żółtym czepkiem na głowie oznaczającym zezwolenie na swobodne pokonywanie wpław wodnych przestrzeni. Tak, tak. Wtedy aby pływać gdzie się chce trzeba było mieć zezwolenie władzy. Plac plaży zamykał ładny architektonicznie, drewniany budynek z przebieralniami. Wchodziło się nań po kilku schodach na obszerny taras z ławkami. To było takie trochę kameralne miejsce do opalania okupowane przeważnie przez osoby samotne i podrastającą młodzież. Z tylu za głównym, reprezentacyjnym budynkiem wykopano dwa kanały – przystanie dla łódek, rowerów wodnych i kajaków. Za nimi, wzdłuż brzegu kanału drugiego, ciągnęły się zabudowania wypożyczalni sprzętu wodnego, chlewek i mieszkanie gospodarza obiektu. Projektant kąpieliska nie zapomniał nawet o toalecie. Kilkanaście metrów dalej stał sobie samotnie na łące malutki, „dwuizbowy” obiekt.

     Kąpielisko Miejskie było najbardziej uczęszczanym miejscem letniego wypoczynku dla mieszkańców miasta również z tego względu, że docierały tam pieszo spacerem całe rodziny. Był to pomysł ówczesnych władz trafiony w dziesiątkę. W zawsze pracujące soboty popołudniami i w niedziele można było tam spotkać mnóstwo ludzi: kolegów, znajomych, sąsiadów, panienki na wydaniu, szukających przygód podrywaczy i zmęczonych ciężkim tygodniem ludzi pracy. Nic nowego. Tak jest i dzisiaj. Właśnie odnalazłem w pamięci jakiś okruch tamtego czasu. Oto upalna, lipcowa niedziela. Cały plac pokryty kocami, ręcznikami, nawet prześcieradłami z rozebranymi plażowiczami. Poważni mężowie w białych chusteczkach na głowach, których rogi zawiązali na supełki, spoczywają w półleżących pozach i leniwie obserwują otoczenie. Od czasu do czasu sięgają po łyk piwa z butelki zamykanej drucianym zaciskiem z porcelitowym korkiem z gumką. Obok nich z lemoniadą lub oranżadą spoczywają nie mniej od nich poważne żony. Czytają „Przyjaciółkę”, młodsze „Kobietę i Życie”. W pobliżu młode mamy kołyszą wózkami, inne właśnie karmią swoje niemowlaki. Nieco dalej mali chłopcy znaleźli sobie trochę miejsca na kopanie piłki. Widzę wchodzącego z kolegami bramkarza Warmii Grajewo Irka Sztachańskiego. Akurat trafiła mi pod nogi czyjaś futbolówka. Pochylił się w moim kierunku czekając jak na karnego. Kopię, niestety, z przejęcia za mocno obok. A na rzece? Ruch w obie strony. Sporo kajaków i rowerów wodnych. Wzdłuż linii ogrodzenia jakiś chłopiec zdaje na kartę pływacką. Po okiem uprawnionego do ich wydawania egzaminatora WOPR musi przepłynąć ten odcinek kilka razy. Wolę nie próbować. Maluchy brodzą tuż przy brzegu pod bacznym okiem matek. Głębiej za nimi usiłują pływać dzieci starsze. Niektóre mają założone pływaki. Inne próbują swoich sił na nielicznych materacach. Większość chlapie się z przepasaną na krzyż dętką od roweru albo uczepiona grubych dętek motocyklowych. Przez ich harmider dolatują od prawej strony pełne wrażenia, radosne piski i krzyki. Skaczą z pobliskiego mostu do wody nastolatki, bez karty pływackiej. A poza tym jest cisza i spokój. Taki obrazek zapamiętałem z moich licznych odwiedzin tego miejsca. Z braku sklepiku ludzie brali ze sobą jedzenie i picie na cały dzień. Jak na majówkę. Wracali zrelaksowani późnym popołudniem pieszo do domu, gdy słońce chyliło się mocno ku zachodowi. W drodze powrotnej, w okolicach „Pasmanterii” często spotykali starszego pana w białym półfartuchu z furażerką na głowie. Trzymał na szelkach także białą skrzynkę, czasami miał obok wielki, emaliowany termos - kanę. Uśmiechnięty, życzliwy wydobywał triumfalne swój letni wyrób. Po chwili towarzystwo maszerowało dalej z lodami. Trzymane w dwóch kawałkach wafla, jakże były smaczne. Tak czekał na powracających plażowiczów pan Lekent, który miał swoją lodziarnię przed przejazdem kolejowym, przy poczcie.

  Kąpielisko Miejskie w Grajewie cieszyło się dużą frekwencją mimo braku parkingu, malej gastronomii, placu zabaw dla dzieci, boiska dla siatkówki i… chyba ratownika. Nie było też  głośników z wylewającym się na ludzi heavy metalem, rapem, hip – hopem, łup - łopem, bum - cykiem i Bóg wie jakimi jeszcze innymi wynalazkami ponoć uatrakcyjniającymi dzisiejsze plażowe życie. Ludzki gwar wpisywał się w naturę. Pozwalał usłyszeć żyjące w symbiozie z ludźmi ptaki wodne, skrzeczące żaby a od pobliskiej łąki śpiewające skowronki. Nieliczni słuchali radia tranzystorowego ale dyskretnie. Był to objaw innej kultury społecznej. Skutek apeli i upomnień innych niż dzisiaj mediów, innego dziennikarstwa.

        Funkcjonowanie nieźle urządzonego jak na ówczesne czasy kąpieliska skończyło się wkrótce po uruchomieniu Spółdzielni Mleczarskiej w Prostkach, pozbawionej oczyszczalni ścieków. Czysta rzeka Ełk, tak czysta że w biednych, powojennych latach żywiła mieszkańców miasta nie tylko rybami ale i wiadrami raków, została na długie lata zatruta. Pewnej nocy, jak barak ze świetlicą PSS, barak ze świetlicą BSP, tak i główny budynek Kąpieliska Miejskiego spłonął. Resztę zdewastował czas. Po latach zachłanna zieleń pokryła ostatnie ślady ludzkiej działalności. Zniknął żółty piasek, zarósł trzciną brzeg rzeki. Pokryty kretowiskiem plac, często podmokły, nie budzi zaufania, niechętnie poddaje się stopom. Z trudem można odnaleźć betonowe schody na taras głównego budynku przebieralni. Obydwa kanały częściowo zasypane są prawie niewidoczne. Nie ma nigdzie dawnych zabudowań. Tylko nad łąką gdzie stała niegdyś prymitywna wygódka nadal śpiewają skowronki.

       Zachęcam władze miasta do lustracji tego miejsca. Basen basenem ale po zakończeniu zadania, może dałoby się - póki są fundusze unijne - zrewitalizować we współczesnej formie miejskie kąpielisko na otwartym powietrzu? Raki już powróciły.

       A na zdjęciach pocztówka z ogólnym widokiem tego miejsca, autor na rowerze wodnym przy ogrodzeniu i widok na główny budynek Plaży Miejskiej w Grajewie.

                                                                                  Antoni Czajkowski

Felieton nr 22 z cyklu „Okruchy wspomnień”