Czy architektura musi być ponura?

     Kilka lat temu wybrałem się do znajomych na osiedlu Południe, którzy mieszkają w bloku, powiedzmy kilkunastym. Był jesienny, bezksiężycowy wieczór i akurat kiedy już wszedłem na teren osiedla, wszędzie wokół zgasło światło. Awaria! Jakoś powolutku doczłapałem do bloku, wdrapałem się na drugie piętro i zadzwoniłem. Oczywiście, bez skutku, bo przecież nie było prądu... Zacząłem pukać, usłyszałem „proszę” i wszedłem, od progu wołając „cześć, co tak siedzicie po ciemku, jak te barany”. A potem musiałem powiedzieć jeszcze „przepraszam”. Okazało się bowiem, że wszedłem do bloku o jeden numer mniejszego, ale bliźniaczego z tym, do którego miałem zajść. Ludzie okazali się nieznajomi, więc musiałem ich przepraszać za swoją pomyłkę.
     To wina architektów, gdyż to oni planowali takie same bloki, a budowlańcy potem je montowali. Ani to piękne, ani funkcjonalne. Zauważyli ten fakt twórcy komedii, nawet w byłym Związku Sowieckim, kiedy opisywali perypetie pana, który znalazł się  w identycznym mieszkaniu jak jego własne, tyle że w innym mieście…
     Monotonia architektoniczna dotyczy nie tylko bloków mieszkalnych. Wystarczy przejść się po którymś ze starszych osiedli domków jednorodzinnych w Grajewie (np. Huta), żeby zauważyć, że budynki są budowane w sposób sztampowy. Nie przeczę, może i są funkcjonalne, jeśli chodzi o wnętrze, natomiast estetyki nie ma w nich żadnej. I czasem, podobnie jak bloki, różnią się jedynie numerem. Zresztą, nie jest to wyłącznie problem Grajewa, tak budowało się w całej Polsce a nawet w „kadeelu”. Jeśli ktoś nie wie, co oznacza skrót „kdl”, niech zapyta kogoś starszego.
     Dość, że panowała wówczas moda na unifikację, wszystko miało być standardowe, jednakowe, żeby broń Boże jakiemuś burżujowi nie przyszło do głowy postawić sobie pałacu na działce. Pałace były przeznaczone wyłącznie dla czerwonych dygnitarzy. Całe szczęście, że nie nakazano jednolitych strojów, tak jak w komunistycznych Chinach podczas tzw. rewolucji kulturalnej. A człowiek to takie dziwne stworzenie, że lubi rozmaitość, także  w architekturze. No, może nie aż taką rozmaitość architektoniczną, jaką reprezentuje dzisiejsza ulica Wiktorowo w Grajewie. Zachęcam, przejdźcie się tamtędy, obejrzyjcie budynki, a będziecie wiedzieli, o czym piszę, bo tam znajdziecie i pałac, i ruderę). W każdym razie nie lubimy szarzyzny, jednorodności brył. Kształty i kolory domów mogą podobno nawet powodować depresję, a jeśli domy czy bloki są bardzo do siebie podobne, to nawet   w ciągu dnia można nie trafić do własnego lokum, szczególnie będąc „pod wpływem.”

     Trzeba jednak triumfalnie oświadczyć, że i w dziedzinie miejskiej architektury Grajewa nadeszły zmiany na lepsze, zarówno w budownictwie indywidualnym jak i blokowym. Przykłady? Bardzo proszę. Na ulicy Dwornej stoją dwa bardzo estetyczne i pomysłowe architektonicznie domki jednorodzinne. Niedaleko „Biedronki”, na skarpie. Nie wiem, kto  w nich mieszka, ani jak wyglądają wewnątrz, ale wygląd zewnętrzny jest wspaniały! Należałoby sobie życzyć, by więcej takich atrakcyjnych budowli w naszym mieście przybywało, ale wielu właścicieli powstających willi hołduje dawnym wzorcom topornej bryły…
     Zmieniają się też kształty budowanych w Grajewie bloków. Blok nr23 na osiedlu Centrum (przy ulicy Ełckiej) może być przykładem zerwania z monotonią osiedlowych budynków.  O ile dobrze pamiętam, Spółdzielnia Mieszkaniowa w Grajewie zgłaszała go nawet do jakiegoś konkursu piękności, niestety, nie wiem, z jakim skutkiem.
     Przyjrzyjmy się też blokowi nr 60A na osiedlu Południe II, czyli na tzw „Alternatywach”. Też niczego sobie! Blok budowany w pobliżu szpitala przez firmę z Ełku również wygląda dość estetycznie. I wreszcie blok przy ulicy Wojska Polskiego, ten, który stoi po stronie nieparzystej, ale ma numerację parzystą (wspominałem o tym w jednym z poprzednich felietonów). Został wybudowany przez białostocką firmę BBWW i jest istotnie ozdobą miasta.
     Warto ponadto wspomnieć i o tym, że znikają z naszego grajewskiego krajobrazu rudery, które uroku miastu nie dodają. Starsi mieszkańcy zapewne pamiętają, jak kiedyś wyglądało centrum Grajewa, ta część Placu Niepodległości przytykająca do ulicy Dolnej. Rudery wyburzono, powstały kamieniczki, które udają trochę miejski rynek. I chyba już mało kto żałuje, że nie ma już kiosku, w którym gazety sprzedawał pan Maliszewski. A swoją drogą, był to niezwykle sympatyczny człowiek… Zaś pytanie w tytule jest jedynie retoryczne.

Adam Stodolny

(fot.e-Grajewo.pl)