Tropami historii - Wąsosz

 Źródło oryginalne: PRZEBÓJ. Rok 1931 Warszawa, ul. Długa 26. Ilustrowane czasopismo regionalne poświęcone samorządom i ubezpieczeniom społecznym.

G m i n y   p o w i a t u    s z  c z u c z y ń s k i e g o

Gmina i osada Wąsosz

      Osada Wąsosz istniała jako małe miasto powiatowe. Starostą był tu Rzędzian znany z „Trylogii” Sienkiewicza. W osadzie są dwa historyczne kościoły z XII i XV w., a przez miasteczko przepływają trzy rzeczki.
    Obecnie (w 1931 r.) gmina zajmuje tylko obszar 9.475 ha, posiada 5.180 ludności i administracyjnie podzielona jest na 13 sołectw.
    Gleba na ogół jest średnia, przeważa żytnio-kartoflana, część gminy to lotne piaski, które powoli zalesia się. Dopiero w ostatnich czasach, gmina niemal w całości, została skomasowana. Dawniejsza szachownica wpłynęła na niski poziom kultury rolnej. Istniejące 2 kółka rolnicze przedstawiają słabą działalność nad jej podniesieniem. Hodowlę bydła i nierogacizny propaguje w gminie, znajdujący się na jej terenie sejmikowy majątek Żebry, w którym są utrzymywane są zarodowe buhaje i knury. W Żebrach, Sejmik buduje Szkołę Rolniczą. W majątku Ławsk, u właściciela Bohdana  Mościckiego, prowadzona jest hodowla owiec.
    Osada jest cała zabrukowana, a wioska Ławsk też ma brukowaną drogę. Drogi gruntowe na przestrzeni 7 kilometrów zostały wyżwirowane.
    W r. 1928 gmina przebudowała budynek, w którym mieści się Urząd Gminy i Posterunek Policji.
Szkoły, za wyjątkiem 3, mieszczą się w lokalach wynajętych, nieodpowiednich do przeznaczenia.
    Są trzy Straże Pożarne, z których dwie są dobrze wyekwipowane i każda z nich ma własną remizę. Straż w Wąsoszu zorganizowała nawet własną orkiestrę.
    Czynne są dwa odziały Strzelca, które dobrze się rozwijają, Stowarzyszenie Patronackie, przy którym prowadzone jest T.W., Kasa Stefczyka i Żydowski Bank Spółdzielczy bezprocentowy.
    Ogólny budżet gminy na rok 1930/31 wynosi 30.400 zł., w tym na szkolnictwo 5.378 zł., na opiekę społeczną 2.756 zł.
    W skład Rady Gminnej wchodzą PP: Andrzej Kosmowski, Konstanty Gutowski, Konstanty Kowalewski, Konstanty Wysocki, Bolesław Sieczkowski, Józef Tyszkiewicz, Aleksander Konopka, Wolf Skroblacki, Feliks Kaszuba, Edward Rogalski, Henryk Wierciszewski i Józef Wiszowaty.
    Wójtem gminy od 1924 r. jest p. Władysław Śiderski, a sekretarzem od maja 1930 r. Leon Dąbrowski.

            Tekst w pisowni oryginalnej i skany zdjęć: Stanisław Orłowski

Kalendarium Wąsosza dla najmłodszych

*W 1428 r. została założona wieś Wąsosze.
*W 1436 r. Wąsosz zostaje miastem.
*W 1471 r. utworzono powiat wąsoski z siedzibą sądu ziemskiego i grodzkiego.
*W 1605 r. z fundacji Andrzeja Rogali powstaje kościół i klasztor Karmelitów Trzewiczkowych.
*W 1676 r. Wąsosz zamieszkuje 159 osób. Upadek miasta spowodowany wojnami szwedzkimi.
*W 1866 r. Wąsosz wchodzi w skład powiatu szczuczyńskiego. 
*W 1869 r. Wąsosz pozbawiono praw miejskich, zyskał miano osady.
*W 1890 r. Wąsosz liczył ok. 2000 mieszkańców. Ludność zajmowała się rzemiosłem i handlem. 
*W 1939 r. Wąsosz posiadał 15 sklepów, 5 masarni, 2 piekarnie, młyn i gorzelnię.
*W 2010 r. Wąsosz należy do powiatu grajewskiego.